Nowelizacja ma na celu umożliwienie pracodawcom wprowadzenie prewencyjnej i wyrywkowej kontroli pracowników na obecność alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu. Zmiana jest mocno wyczekiwana, ponieważ obecnie jedyną regulację i to szczątkową zawiera ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, wyłącznie w odniesieniu do spożycia alkoholu. Brakuje natomiast regulacji w stosunku do innych środków działających podobnie jak alkohol (np. substancji psychotropowych i psychoaktywnych, środków odurzających). Dodatkowo, zgodnie ze stanowiskiem PUODO, informacje o obecności w organizmie pracownika alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu stanowią dane dotyczące jego zdrowia (tzw. dane wrażliwe), zatem podstawą ich przetwarzania nie może być uzasadniony interes pracodawcy. Do przetwarzania takich danych potrzebna byłaby w świetle obowiązujących przepisów zgoda wyrażona przez pracownika z jego własnej inicjatywy. Równocześnie pracodawca jest zobowiązany do zapewnienia bezpiecznych warunków w zakładzie pracy, co często wiąże się z koniecznością niedopuszczenia do pracy osób, co do których zachodzi podejrzenie iż znajdują się np. pod wpływem środków odurzających. Wprowadzanie jasnej i kompleksowej regulacji, która ułatwi pracodawcom wypełnianie obowiązków zapewnienia bezpieczeństwa w zakładzie pracy przy równoczesnym zapewnieniu ochrony praw pracowników jest zatem niezbędne i oczekiwane przez wielu pracodawców.
Zaproponowany przez Ministerstwo projekt nowelizacji przewiduje możliwość prowadzenia przez pracodawcę prewencyjnej kontroli trzeźwości pracowników lub kontroli na obecność środków działających podobnie do alkoholu, jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia pracodawcy. Prewencyjną kontrolą mogą zostać objęte tylko konkretne grupy pracowników np. produkcyjnych albo wszyscy pracownicy, jeżeli jest to uzasadnione. Możliwość kontroli przez pracodawcę przewidziano w odniesieniu do metod niewymagających badań laboratoryjnych – np. alkomat czy test paskowy.
Pracodawca będzie mógł nie dopuścić do wykonywania pracy pracownika jeżeli w wyniku przeprowadzonej kontroli okaże się, że pracownik w trakcie pracy znajduje się w stanie po użyciu alkoholu lub innych środków działających podobnie do alkoholu. Będzie mógł także nałożyć na niego karę porządkową, w tym karę pieniężną.
Na żądanie pracodawcy lub pracownika niedopuszczonego do wykonywania pracy, badanie stanu trzeźwości pracownika będzie dodatkowo przeprowadzała policja. Szczegółowe warunki i sposób przeprowadzania testów, dokumentowania badań i wykaz środków działających podobnie do alkoholu maja zostać uregulowane w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw zdrowia.
Nowelizacja określa również tzw. okres retencji wyników badań – co do zasady pracodawca będzie mógł ją przechowywać przez okres 6 miesięcy od dnia jej zebrania, chyba że zastosował w stosunku do pracownika karę upomnienia, nagany lub karę pieniężną - wówczas okres dopuszczalnego przechowywania informacji w aktach osobowych pracownika upływa w momencie zatarcia kary (czyli po roku nienagannej pracy).
[1] Projekt z dnia 17 maja 2021 r. Ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (numer z wykazu UD211)
