Zgodnie z ostateczną wersją ustawy nowelizującej (Dz.U. z 27 stycznia 2022 r., poz. 196), niższe stawki VAT znajdują zastosowanie przede wszystkim do artykułów spożywczych opodatkowanych dotychczas stawką 5% VAT wymienionych w poz. 1-18 załącznika nr 10 do ustawy o VAT (m.in. mięso, ryby, produkty mleczarskie, warzywa, owoce, zboża, wyroby piekarnicze). Stawkę 0% VAT stosuje się również do wybranych grup towarów wykorzystywanych w rolnictwie (m.in. niektóre rodzaje nawozów) a także gazu zimnego objętego grupowaniem CN 2711 11 00 albo 2711 21 00.
Stawką 5% VAT objęto natomiast energię elektryczną (CN 2716 00 00) i cieplną. Stawka 8% VAT (zamiast dotychczasowych 23%) znajdzie zastosowanie do niektórych rodzajów paliw płynnych (benzyny silnikowe i oleje napędowe).
Przy okazji zmian w zakresie stawek, ustawodawca nałożył na podatników dodatkowe obowiązki informacyjne, tj. konieczność umieszczenia przy kasie rejestrującej (fiskalnej) czytelnej informacji o obniżonych stawkach VAT (według wzoru ustalonego przez ministra). Analogiczny obowiązek nałożono również na dostawców gazu ziemnego, energii elektrycznej oraz cieplnej (informacja ta powinna być zasadniczo wysyłana razem z fakturą lub innym dokumentem z którego wynika obowiązek zapłaty).
Zwracamy również uwagę na specyficzne reguły stosowania zmieniających się stawek VAT w odniesieniu do zdarzeń mających miejsce w szczególności na przełomie stycznia i lutego (początek obowiązywania przepisów) oraz lipca i sierpnia (powrót do starych stawek). Ustawa nowelizująca nie zawiera co prawda żadnych przepisów międzyczasowych w tym zakresie, ale zastosowanie znajdują tutaj ogólne reguły z ustawy o VAT. Przykładowo:
- w odniesieniu do czynności dokonanej przed zmianą stawki, dla której obowiązek podatkowy powstaje w dniu jej zmiany lub po tym dniu, właściwa jest stawka VAT obowiązująca w momencie dokonania czynności,
- zmiana stawki podatku w odniesieniu do czynności, która zostanie wykonana w dniu zmiany stawki lub po tym dniu, w związku z którą otrzymano całość lub część zapłaty, nie powoduje zmiany wysokości opodatkowania zapłaty otrzymanej przed dniem zmiany stawki podatku,
- w stosunku do czynności, dla których strony ustaliły następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń obowiązuje zasada podziału – w odniesieniu do części czynności dokonanych do dnia poprzedzającego wprowadzenie zmian zastosowanie ma stawka dotychczasowa; w odniesieniu do pozostałej części właściwa jest nowa stawka VAT.
Szczególne obowiązki ciążą na podatnikach realizujących sprzedaż detaliczną towarów objętych obniżoną stawką i zarazem prowadzących ewidencję przy zastosowaniu kas rejestrujących (fiskalnych). Towarom tym muszą bowiem zostać przyporządkowane nowe stawki w oprogramowaniu kasy.
Niejasny pozostaje również status Wiążących Informacji Stawkowych (WIS) wydanych w odniesieniu do towarów, dla których nowelizacja wprowadza czasowe stawki obniżone. Sama nowelizacja nie wprowadza zmian w samej klasyfikacji towarów według CN, ale istnieją wątpliwości co do ważności takich WIS i ich zgodności z przepisami prawa podatkowego.
