Zmiany te prowadziły niejednokrotnie do rozliczenia takich transakcji w tzw. szyku rozwartym, wpływając w praktyce na ich neutralność podatkową. Choć przepisy te uległy w ostatnim czasie zmianie w ramach pakietu SLIM VAT 2, ich stosowanie nadal może nastręczać wątpliwości.
Impulsem do zmian było orzeczenie TSUE w sprawie C-895/19, w ramach którego TSUE rozpatrywał polskie przepisy w kontekście zbyt późnego zadeklarowania transakcji WNT. Polski ustawodawca nowelizując przepisy, dokonał tego jedynie w zakresie w jakim wynikało to z rzeczonego wyroku, częściowo usuwając szyk rozwarty. Niestety problem ze zbyt późnym otrzymaniem faktury pozostał nierozwiązany. W efekcie, przepisy w dalszym ciągu nakazują podatnikowi rozliczyć WNT w szyku rozwartym, gdy po 3 miesiącach podatnik nie otrzyma faktury od dostawcy. W tym świetle rodzi się jednak wątpliwość jak obecnie traktować sytuację, w której podatnik w ogóle nie zadeklarował WNT, a dopiero po upływie 3 miesięcy otrzymał fakturę dokumentującą tę transakcję.
Zagadnieniem tym zajął się niedawno Dyrektor KIS, który w wydanej interpretacji zgodził się z wnioskodawcą, iż w sytuacji, w której podatnik nie wykazał w ogóle podatku należnego z tytułu WNT w pierwotnym rozliczeniu za okres, w którym powstał obowiązek podatkowy, będzie on uprawniony do późniejszego rozliczenia takiego WNT w drodze korekty deklaracji za miesiąc, w którym powstał obowiązek podatkowy z tytułu WNT, poprzez jednoczesne wykazanie w ramach tej korekty zarówno kwoty podatku należnego, jak i naliczonego. Co przy tym istotne, DKIS potwierdził, iż korekty należy dokonać jednokrotne, bez konieczności korygowania deklaracji za jakiekolwiek inne okresy. Tym samym, DKIS zgodził się z wnioskodawcą, że w sytuacji braku pierwotnego wykazania VAT należnego z tytułu dokonanego WNT, art. 86 ust. 10g ustawy o VAT nie może mieć w ogóle zastosowania, gdyż nie ma momentu, od którego należałoby liczyć wskazany w tym przepisie termin na pomniejszenie podatku naliczonego, jak również nie ma w ogóle wykazanego podatku (należnego), który podatek naliczony mógłby potencjalnie pomniejszyć (Interpretacja z 18 marca 2022 r., znak 0112-KDIL1-3.4012.21.2022.1.MR). O ile jest to niewątpliwie korzystna dla podatników wykładania przepisów, jako taka nie wynika jednak z literalnej treści ustawy o VAT.
Problem dostrzega również ustawodawca proponując, w ramach planowanego pakietu SLIM VAT 3, kolejne zmiany art. 86 ustawy o VAT, gdzie zniesiony ma być kompletnie wymóg posiadania faktury dotyczącej WNT (a więc i monitorowania 3 miesięcznego terminu) przy odliczaniu podatku naliczonego z tego tytułu, co spowoduje, iż podatek naliczony i należny w takim wypadku będą zawsze rozliczane w tym samym okresie rozliczeniowym (symetrycznie). Wszystko zatem wskazuje na to, iż po ponad 5 latach obowiązywania przepisów, zatoczą one legislacyjne koło i słusznie odejdą w przeszłość.
