Kwestia ta wywoływała do tej pory wiele wątpliwości płatników oraz podatników PIT, o których wyjaśnienie zwracano się w licznych wnioskach o interpretacje indywidualne. Co istotne, w praktyce zdarzało się, że zagadnienie to było odmiennie rozstrzygane przez sądy administracyjne i organy podatkowe.
Ugruntowane stanowisko Ministerstwa Finansów oraz Dyrektora KIS przejawiające się w wydawanych interpretacjach indywidualnych zakładało, że w przypadku zapłaty przez płatnika z własnych środków finansowych kwoty zaległych składek na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne w części, w której powinny one zostać sfinansowane z dochodu ubezpieczonego stanowi dla tego ubezpieczonego przychód z nieodpłatnego świadczenia podlegający opodatkowaniu, zaliczany w zależności od tytułu ubezpieczenia do przychodów ze stosunku pracy, z umowy zlecenia lub do innych źródeł (w przypadku byłego pracownika/zleceniobiorcy).
W konsekwencji, w przypadku powstania przychodu ze stosunku pracy lub umowy zlecenia płatnik był zobowiązany do poboru zaliczki na poczet PIT na podstawie art. 32 lub 41 ust. 1 ustawy o PIT. Jeśli natomiast opłacone zaległe składki dotyczyły byłych pracowników/zleceniobiorców, płatnik nie powinien pobierać zaliczki, ale nadal ciążył na nim obowiązek wykazania kwot zapłaconych zaległych składek w informacji podatkowej PIT-11 dla danego podatnika.
Organy podatkowe argumentowały, że skoro składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne powinny być pobrane z dochodu ubezpieczonego, to zapłacenie ich z własnych środków przez płatnika stanowi nieodpłatne świadczenie podatnika podlegające opodatkowaniu.
Innego zdania na temat konsekwencji podatkowych zapłaty przez płatnika zaległych składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne były jednak sądy administracyjne, czemu wyraz dało wiele orzeczeń NSA, w tym m.in. wyrok NSA z 27 października 2015 r., sygn. akt II FSK 1891/13, wyrok NSA z 21 marca 2019 r., sygn. akt II FSK 972/17 oraz wyrok NSA z 5 lutego 2021 r. sygn. akt II FSK 2573/18.
Sądownictwo administracyjne wypracowało ugruntowane stanowisko, zgodnie z którym płatnik uiszczający z własnych zasobów kwotę zaległych składek, które powinny być finansowane z dochodu ubezpieczonego, nie dokonuje na rzecz tego ubezpieczonego żadnego przysporzenia majątkowego. Jest tak, ponieważ to płatnik jest podmiotem obowiązanym do terminowego odprowadzania składek, a nie ubezpieczony, niezależnie od źródła ich finansowania. Na ubezpieczonym nie ciążą żadne zobowiązania wynikające z powstania zaległości w składkach społecznych lub zdrowotnych. Przepisy nie umożliwiają przeniesienia na ubezpieczonego odpowiedzialności płatnika za nieterminowe wywiązanie się przez płatnika z jego ustawowych obowiązków.
NSA oraz sądy administracyjne zauważają również, że przyjęcie poglądu, że zapłata zaległej składki na ubezpieczenie społeczne lub zdrowotne przez płatnika stanowi przychód dla ubezpieczonego prowadziłoby do powstania podwójnego opodatkowania, co byłoby wbrew podstawowym zasadom systemu prawa podatkowego.
Ministerstwo Finansów w odpowiedzi na utrzymujące się od lat rozbieżności pomiędzy linią orzeczniczą a stanowiskiem wyrażanym przez organy podatkowe wydało, więc ww. interpretację ogólną, przychylając się przy tym do poglądu prezentowanego przez sądownictwo administracyjne. W interpretacji ogólnej wskazano, że zapłata przez płatnika zaległych składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne w części finansowanej z dochodu ubezpieczonego nie powoduje powstania po stronie tego ubezpieczonego przychodu do opodatkowania. W takiej sytuacji u podatnika nie występuje bowiem żadne przysporzenie majątkowe, które mogłoby być uznane za nieodpłatne świadczenie na jego rzecz. W konsekwencji uiszczenie kwoty zaległych składek nie wiąże się również z nałożeniem na płatnika obowiązku wykazania tych kwot w informacji PIT-11 ani odprowadzenia zaliczek na poczet PIT.
W wydanej interpretacji ogólnej Ministerstwo Finansów potwierdza słuszność przytoczonej wyżej argumentacji NSA, wskazując w szczególności, że dokonując zapłaty zaległych składek płatnik wykonuje swój publicznoprawny obowiązek, który w żaden sposób nie obciąża osób ubezpieczonych, a zatem nie można przyjąć, że na ich rzecz zostało dokonane jakiekolwiek świadczenie.
