Sprawa dotyczyła węgierskiej spółki (dalej: „Spółka”) dokonującej zakupów towarów u kontrahenta, który w wyniku kontroli został uznany za podmiot nieprowadzący rzeczywistej działalności gospodarczej i niewywiązujący się ze swoich zobowiązań podatkowych. Tym samym, organ podatkowy odmówił Spółce prawa do odliczenia podatku VAT wynikającego z otrzymanych od kontrahenta faktur.

Stosunki handlowe pomiędzy Spółką, a jej kontrahentem zostały nawiązane w następstwie ogłoszenia opublikowanego w lokalnym dzienniku. Spółka podjęła szereg czynności mających na celu zweryfikowanie kontrahenta, w tym sprawdziła jego dane w rejestrze handlowym, a jej członek zarządu spotkał się osobiście z jego przedstawicielem. Cała późniejsza wymiana informacji odbywała się pocztą elektroniczną. Wskazane na fakturach towary zostały dostarczone do Spółki. Zdaniem organu podatkowego Spółka nie dochowała jednak należytej staranności, gdyż nie pozyskała wystarczających informacji na temat rzeczywistej tożsamości dostawcy i wywiązywania się przez niego ze zobowiązań podatkowych, a więc dopuściła się biernego oszustwa.

Spółka wniosła skargę na rozstrzygnięcie organu podatkowego, gdyż jej zdaniem odmowa prawa do odliczenia VAT została oparta na okolicznościach, które nie zostały wykazane, a organ nie uwzględnił faktu, że spoczywał na nim ciężar dowodu. W wyniku pytania prejudycjalnego zadanego przez sąd krajowy sprawa trafiła do TSUE.

W wydanym wyroku TSUE przypomniał, że nawet jeśli materialne przesłanki prawa do odliczenia VAT zostały spełnione, organy podatkowe mogą odmówić podatnikowi prawa do odliczenia, jeżeli zostanie wykazane na podstawie obiektywnych przesłanek, że podatnik wiedział lub powinien był wiedzieć, że poprzez nabycie towarów, z którymi wiąże się prawo do odliczenia, uczestniczy w transakcji związanej z oszustwem. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Trybunału odmowa przyznania prawa do odliczenia stanowi jednak wyjątek od stosowania zasady podstawowej, organy podatkowe są więc zobowiązane do wykazania istnienia ww. obiektywnych okoliczności.

W związku z tym, zdaniem Trybunału:

• podatnik może być zobowiązany do podjęcia wyłącznie takich środków weryfikacyjnych, których można od niego rozsądnie wymagać w okolicznościach danej sprawy;
• nie można jednak wymagać od podatnika, aby dokonywał kompleksowych i dogłębnych weryfikacji, takich jak te, do których dokonywania środkami dysponuje organ podatkowy;
• organy podatkowe nie mogą pośrednio zobowiązywać podatnika, będącego odbiorcą faktury, do przeprowadzenia kontroli u kontrahenta, ponieważ co do zasady nie należy to do jego obowiązków;
• w szczególności fiskus nie może w sposób ogólny wymagać, by podatnik zamierzający skorzystać z prawa do odliczenia VAT badał, czy wystawca faktury za towary lub usługi, których odliczenie ma dotyczyć, wypełnił swoje obowiązki w zakresie deklaracji i zapłaty VAT.

Ponadto Trybunał potwierdził, że organy podatkowe mogą publikować wytyczne w zakresie zasad przestrzegania przez podatników należytej staranności. Jednakże wytyczne te nie mogą pozostawać w sprzeczności z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w tym zakresie.

Omówiony wyżej wyrok TSUE nie zawiera wprawdzie przełomowych wniosków, ale stanowi ważne przypomnienie o podstawowych kryteriach badania zachowania należytej staranności przez podatników, które często pomijane są przez przedstawicieli polskiego aparatu skarbowego.