Aktualizacja analizy cen transferowych
Co do zasady obligatoryjnym elementem lokalnej dokumentacji cen transferowych jest analiza cen transferowych (analiza porównawcza lub analiza zgodności). Jak wspominaliśmy w jednym z naszych poprzednich wpisów, istnieją od tej zasady wyjątki – pewne kategorie podmiotów mogą skorzystać ze zwolnienia z przygotowania benchmarku. Inne muszą nie tylko przygotować stosowną analizę, ale również zadbać o jej aktualność w kolejnych latach, jeśli transakcja jest kontynuowana. Zgodnie z art. 11r ustawy o CIT analiza podlega aktualizacji nie rzadziej niż co 3 lata. Aktualność jest jednak kluczową cechą benchmarku, a od zasady przepis przewiduje istotny wyjątek: jeżeli nastąpiła zmiana otoczenia ekonomicznego znacznie wpływająca na sporządzoną analizę, powinna ona zostać zaktualizowana w roku zaistnienia tej zmiany – czyli we wcześniejszym terminie.
Przede wszystkim należy wskazać, że zdecydowanie najpowszechniejszy rodzaj oprocentowania pożyczek wewnątrzgrupowych, to oprocentowanie zmienne oparte na wskaźniku międzybankowym (np. WIBOR 3M) oraz rynkowej marży. W praktyce, analiza cen transferowych weryfikuje rynkowość zastosowanej marży, a nie ostateczną wysokość zastosowanego w danym momencie oprocentowania (wybranego wskaźnika + marży).
Jednocześnie przyjmuje się, że stopa procentowa składa się z kilku elementów, w tym realnej stopy odzwierciedlającej koszt pieniądza w czasie (bez uwzględnienia inflacji) oraz premii inflacyjnej. Tak uzyskujemy tzw. stopę wolną od ryzyka. Dodatkowo, przy sporządzeniu analizy cen transferowych uwzględniane są elementy uzależnione od sytuacji finansowej danego pożyczkobiorcy i samego zobowiązania (np. terminu zapadalności, udzielonych zabezpieczeń).
Biorąc to pod uwagę, można założyć, że oprocentowanie zmienne pożyczki i sporządzony dla niej benchmark powinien być „odporny” na fluktuacje na rynku finansowym. Niemniej jednak wymóg aktualizowania benchmarków stwarza pewne problemy praktyczne. Usługi finansowe stanowią kategorię transakcji szczególnie wrażliwych na zmiany otoczenia ekonomicznego, jakimi są bezpośrednio przekładające się na realną wysokość oprocentowania zmiany zachodzące na rynku finansowym. Mimo wymienionej wyżej „odporności”, odpowiedź na pytanie, czy wyłącznie ze względu na zaistnienie tych zmian należy dokonać aktualizacji benchmarku nie jest uniwersalna. Poszczególne stany faktyczne i zastosowane mechanizmy kalkulacji ceny transferowej mogą cechować się różną wrażliwością na czynniki zewnętrzne. Dwoma szczególnie istotnymi czynnikami wpływającymi na ocenę danej transakcji finansowej, prowadzącymi do zwiększenia realnego kosztu finansowania wewnątrzgrupowego są:
- waluta, w której udzielono finansowania oraz;
- typ oprocentowania (stałe lub zmienne) i zastosowana stopa procentowa.
Waluta
Z punktu widzenia waluty rozliczeń kategorią transakcji mniej podatnych na ww. zmiany niewątpliwie będzie finansowanie udzielone w PLN – przy założeniu, że jest to waluta funkcjonalna dla pożyczkodawcy i pożyczkobiorcy. W przypadku transakcji w innych walutach, w grę wchodzi ryzyko kursowe, które w istotnym stopniu może wpływać na realną wysokość ustalonego oprocentowania. Na przykład na przestrzeni ostatnich lat kurs EUR/PLN znacząco wzrastał – z poziomu 4,24 na początku 2020 r. do nawet 4,97 w marcu 2022 r., by spaść do poziomu 4,43 w okolicach którego utrzymuje się obecnie.
Rysunek 1 Kurs EUR/PLN 2019-2023
Stopy procentowe
Drugim czynnikiem mającym istotne znaczenie dla aktualności benchmarku jest typ zastosowanego oprocentowania. Ze względu na ryzyko bardzo dużych zmian wysokości stóp procentowych, pożyczki, w przypadku których zastosowano oprocentowanie zmienne są obecnie bardziej podatne na wpływ otoczenia ekonomicznego niż pożyczki o oprocentowaniu stałym. Pożyczki o oprocentowaniu zmiennym najczęściej oparte są o WIBOR (dla kredytów w PLN) czy EURIBOR (dla kredytów w EUR) o różnych okresach zapadalności (ON, 1M, 3M, 6M, 1Y). Przez wiele lat oprocentowanie zmienne było uważane za bezpieczniejsze niż stałe, ponieważ fluktuacje wskaźników, na których oparte było oprocentowanie praktycznie nie występowały. Obecnie poszczególne stopy potrafią ulegać znacznym wahaniom w stosunkowo krótkim czasie.
Przykładowo 1 stycznia 2022 r. WIBOR 3M wynosił 2,56%, by w listopadzie tego samego roku wzrosnąć niemal trzykrotnie do poziomu 7,61%.
Rysunek 2 WIBOR 3M w 2022 r.
Jednocześnie EURIBOR, który przez lata utrzymywał się na poziomie ujemnym, od drugiej połowy 2022 r. poszybował w górę do wartości 2,13% na koniec 2022 r. – aktualnie wynosi już 3,7%.
Rysunek 3 EURIBOR 3M w 2022 r.
Pozostałe warunki transakcji finansowej
Choć zmiany na rynku finansowym niewątpliwie mają duży wpływ na wysokość realnego oprocentowania w poszczególnych okresach trwania finansowania, to w wielu przypadkach nie ma konieczności wcześniejszej aktualizacji benchmarku w oparciu o zmianę otoczenia ekonomicznego. Zasadniczo cena transferowa jest ustalana na moment zawarcia umowy pożyczki i jeśli wówczas jest na poziomie rynkowym, to oprocentowanie powinno odzwierciedlać ryzyko wynikające z okresu, na jaki zaciągnięto daną pożyczkę. Jednocześnie można zauważyć, że na przestrzeni lat wysokość rynkowych marż badanych w ramach analiz cen transferowych jest niezmienna i pozostaje aktualna dla pozostałych kryteriów / warunków finansowania. Co do zasady benchmark uwzględnia przecież rodzaj zobowiązania, rating kredytowy pożyczkobiorcy w momencie pozyskania finansowania, okres finansowania i wynikające z niego ryzyko związane z zaistnieniem zdarzeń mogących wpływać na obniżenie wypłacalności kredytobiorcy.
Należy mieć jednak na uwadze, że organy podatkowe mogą skłaniać się do literalnej interpretacji art. 11r ustawy o CIT sugerując konieczność aktualizacji analizy. Z tego względu każda transakcja wymaga indywidualnej oceny wpływu, jaki mają na nią zmiany otoczenia ekonomicznego, realnych możliwości przygotowania rzetelnej zaktualizowanej analizy oraz ryzyka, jakie w tym konkretnym przypadku może wiązać się z nieprzeprowadzeniem aktualizacji benchmarku w terminie szybszym niż okres trzyletni.
